Op 23 maart opent in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA), in samenwerking met het M HKA, de expo Jef Verheyen. Venster op het oneindige. Met deze expo heeft het KMSKA een heuse primeur, want veertig jaar na zijn overlijden is het de eerste solotentoonstelling van deze illustere moderne meester in een museum in zijn thuisstad.
Het is opvallend: de Vlaamse kunstenaar Jef Verheyen (1932-1984) is zó belangrijk voor de Europese kunstwereld en toch is hij relatief onbekend in België. En daar gaat deze tentoonstelling verandering in brengen, want Jef Verheyen. Venster op het oneindig is méér dan de moeite waard om te bezoeken.
“ De impressionisten zien eerst het licht, dan voelen ze; ik voel eerst dan zie ik. Ik geloof dat Monet zich met de zuivere kleur verpersoonlijkte.” – Jef Verheyen
De expo Jef Verheyen. Venster op het oneindige volgt de evolutie van deze moderne meester op de voet. We zien hoe hij vanuit keramiekexperimenten de stap zet naar de schilderkunst, en het medium steeds verder uitpuurt. In licht en donker, in vorm en kleur. Nieuw archiefonderzoek onthult hoe Verheyen daarbij de brug slaat tussen traditie en vernieuwing, tussen heden en toekomst. Op zoek naar de essentie, in het oneindige.
Een zoektocht die ook vandaag nog relevant is. Daarom worden de werken van Verheyen niet enkel in dialoog of confrontatie geplaatst met zijn voorgangers en tijdgenoten, maar ook met hedendaagse kunstenaars. Prestigieuze bruiklenen van onder andere de Yves Klein Foundation, het Uecker Archiv en de Fondazione Lucio Fontana verrijken de expo en plaatsen Verheyen in een internationaal kader.
“ Zwart heeft me altijd meer materie gebleken dan wit. Zwart is zodus de materie zelf. Wit is amaterie los van stof. Stofvrij. Volledige ruimte. Zwart is een dode kleur.” – Jef Verheyen, 1959
De expo is een fascinerend spel van licht en donker, van kleur en vorm en illustreert hoe Verheyen een nieuwe manier van kunstbeleving introduceerde. Kijken naar zijn werk is vertragen. Je blik richten naar het oneindige.
De tentoonstelling toont de evolutie in het oeuvre van Verheyen – ‘de laatste modernist’. Van keramiekexperimenten tot schilderkunst, een medium dat hij steeds verder uitpuurt. Voor Verheyen was het concept achter zijn kunstwerk van enorm belang. Venster op het oneindige is de eerste tentoonstelling die de conceptuele aanpak van Verheyens werk zo uitgebreid belicht.
Altijd opnieuw tast Jef Verheyen de grenzen af vanuit zijn behoefte de essentie van de kunst te vinden. In dunne lagen verf drijft hij zijn schildermedium tot het uiterste. Verheyen beheerst zijn techniek tot in de perfectie. Vandaag kunnen we moeilijk achterhalen hoe hij met borstels die (semi)transparante lagen kan schilderen zonder sporen van penseelstreken.
Geïnspireerd door de eerste beelden van het universum creëert hij zijn eigen kosmische ruimtes zonder begrenzingen, en nooit helemaal zwart. Hij laat het licht breken over zijn doek in een regenboog van kleurschakeringen die het wit bijna benaderen. En soms speelt hij een spel met de leegte, en zet er een kader rond. Letterlijk, in het landschap. Het is een rode draad die door zijn carrière loopt, vensters op het oneindige, de ruimte, richten. Alles om ons anders te doen kijken, en meer te zien. En laat dat nu het motto van het KMSKA zijn.
“Ik trachtte zowel in de keramiek als in mijn schilderijen een soort ‘essentie’ te bereiken die buiten het vormelijke ligt.” – Jef Verheyen
Jef Verheyen heeft nog meer banden met het museum. In 1979 cureerde hij de tentoonstelling ZERO Internationaal Antwerpen in het KMSKA. In de jaren daarna koopt het museum verschillende werken van leden van de ZERO-beweging, vaak bij de kunstenaars zelf, ook bij Verheyen. Dit internationale ensemble is het laatste ensemble dat integraal een plek kreeg in de museumcollectie en bevat namen als Lucio Fontana en Günther Uecker, Verheyens vrienden.
“KMSKA en M HKA versterken met deze expo rond Jef Verheyen hun gedeelde ambitie om Vlaamse Meesters internationaal op de kaart te zetten. Verheyen wilde koste wat het kost van Antwerpen een Europese hotspot maken. Een doelstelling die we natuurlijk met hem delen.” – Luk Lemmens, voorzitter Raad van Bestuur KMSKA
Het Jef Verheyen Archief vond zijn onderdak bij het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen (CKV) in het M HKA. Uit de brieven, dagboeken, essays, manifesten komt Verheyen duidelijk naar voor als bruggenbouwer. Met veel liefde voor het ambacht van bijvoorbeeld Jan van Eyck, van wie het KMSKA twee werken bezit. Tegelijk vindt de schilder het idee belangrijker dan de uitvoering. Jef Verheyen. Venster op het oneindige toont de meestal onderbelichte conceptuele aspecten van Verheyens kunst, waarmee hij als een schakelfiguur tussen het KMSKA en het M HKA optreedt, tussen traditie en vernieuwing.
“Het KMSKA was voor Jef Verheyen een voortdurende bron van inspiratie. Hij bezocht het museum regelmatig en heeft er altijd van gedroomd om zijn werk naast de Madonna van Jean Fouquet te presenteren. Als eerbetoon aan deze bijzondere kunstenaar brengen we die droom nu alsnog in vervulling.” – Carmen Willems, algemeen directeur KMSKA
Ook hedendaagse kunstenaars gaan de uitdaging aan om – net als Verheyen – de grenzen van de schilderkunst te verleggen. Ann Veronica Janssens, Kimsooja, Pieter Vermeersch en Carla Arocha & Stéphane Schraenen prikkelen de verwondering van de bezoekers met ruimtelijke installaties. De zoektocht naar de essentie is vandaag immers nog even relevant als in de tijd dat Verheyen zijn venster op het oneindige richtte.
Verheyens werk is slow art ten top. Dankzij zijn fascinatie voor de kosmische ruimte en zijn bijzondere techniek, waarbij hij zonder zichtbare penseelstreken schildert, stuurt hij de blik van de toeschouwer naar de leegte, naar het licht, naar de oneindigheid. Het doet je vertragen. Het is een vorm van meditatie.” – Adriaan Gonnissen, curator moderne kunst KMSKA
“Verheyen wist als geen ander de brug te slaan tussen vernieuwing en traditie. Zo vindt hij via de traditionele keramiek aansluiting bij een monochrome traditie waarin hij voor zijn abstracte schilderkunst nieuwe mogelijkheden ontwaart. Contacten met Piero Manzoni en Lucio Fontana leiden tot een verdere verdieping van het belang van de idee achter het kunstwerk.” – Annelien De Troij, curator en onderzoeker M HKA
Activiteiten
Het KMSKA organiseert in het kader van Jef Verheyen. Venster op het oneindige een waaier aan activiteiten. Tijdens verschillende laatavondopeningen van KMSKA LAAT gaan muzikanten op donderdag aan de slag met de muziek waar Verheyen van hield. Creatievelingen kunnen aan de slag tijdens diverse workshops voor volwassenen. Tijdens instaprondleidingen ontdek je samen met een museumgids de expo als een boeiend spel van licht en donker, vorm en kleur. Op 13 april nodigen we iedereen uit om trager naar Verheyens kunst te kijken tijdens Slow Art Day.
Jef Verheyen. Venster op het oneindige is een samenwerking van twee Antwerpse partnermusea, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA). De expo loopt vanaf 23.03.2024 tot en met 18.08.2024 in het KMSKA.
Deze tentoonstelling is het resultaat van uitvoerig onderzoek door M HKA in samenwerking met het Jef Verheyen Archief.
Curatoren: Adriaan Gonnissen (KMSKA) en Annelien De Troij (M HKA)
Meer info: www.kmska.be
LEKKER UIT - Mail ons: Redactie.LekkerUit@gmail.com 